Çubuk Uzun(Çiçek Dağı) Ayağı Bu ayak, genellikle, Ankara, Kırşehir, Yozgat dolaylarında çalıp-söyleyen yöresel sanatçılar arasında çok yaygındır. Bu ayaktan ezgiler Kara Düzen ile çalınır. “Re” perdesi tonik ses olduğundan, bağlamacı “Si” ve “Do” seslerini, üst teli başparmağıyla boğmak suretiyle elde ederek bu ayağa özgü bir çalış pozisyonu yaratır.
Bu ayaktan ezgilerin pek çoğu oyun havasıdır. Ezgi, sözlü ve çalgısal olmak üzere iki kısımdır. Oyun tutan oyuncular, ezginin sözlü bölümünde oyuna hazırlık olmak üzere gezinleme yaparlar. Çalgısal bölümde oyun başlar. Çoğu kez, oyuncular da sözlü bölüme sesleriyle katılırlar.
Bazı oyun havalarının sözlü bölümü ritimsiz (uzun hava) ve ritimli (kırık hava) olmak üzere İki kısımdır. Uzun hava bölümü, bir çalıcı veya sesçi tarafından okunur. Bu esnada oyuncu gezinleme yapmayıp poz vererek oyuna hazırlanır. Ritimli (kırık hava) bölüm başladığında, oyun da başlar.
Seyir: Bu ayaktan ezgiler, genellikle tonik sesin (Re) üçlüsünden başlar ve üst dörtlüdeki “Sol” sesine kadar sıçrayıp, “Re” perdesi etrafında döner, dolaşır. Ezgisel yapısını oluşturarak, karar perdesi “Re” sesinde odaklaşır. Bazen, üst dörtlüde ezgisel yapı oluşurken, ayağın dizisindeki Mib ve Fa# natürelleşip, tekrar eski konumuna dönüşür. Böylece, ezgide bir geçki duygusu oluşur.
Bu ayaktan bazı ezgiler alt beşliden başlayıp, tonik sesin (Re) oktavı olan tiz “Re” perdesine kadar çıkar. Böylece, ezgi, bir buçuk oktavlık ses genliği içinde seyreder. Ezginin tonik sesi “Re” perdesi, ses genliğinin ortasında olması nedeniyle, seyir, çıkıcı-inici ve tekrar çıkıcıdır. Ayrıca, ezginin “Re” perdesinde kalışı ve bağlamanın Kara Düzen’de oluşu, teller arasında bir güzel ahenk, armoni oluşturur. Dörtlü, beşti ve sekizli aralıklar ezgiyle birlikte duyulur.
Halk müziğimizin çoksesli örneklerini bu ayakta görmek mümkündür. Usta bağlamacılardan Nida Tüfekçi, Şemsi Yastıman, Çekiç Ali, Ürgüplü Refik Başaran, Yılmaz İpek vs. Kara Düzen’le bu ayaktan ezgileri en iyi çalıp-söyleyen sanatkârlardır.
Bu ayaktan ezgilere, genellikle İç Anadolu’da sık sık rastlanmakla birlikte, yurdumuzun diğer bölgelerinde de, az da olsa görünmektedir.
Örnekler:
- Çubuk Uzun Oyun Havası/ Kırşehir
- Çiçek Dağı Oyun Havası/ Kırşehir-Çiçek Dağı Yıldız akşamdan doğarsın
- Yozgat Çekmecemin perçemi/ Nevşehir