Temel Nota Bilgisi #3
İfadelendirme İşaretleri
- Staccato (Kesik):Notaların sıçratılarak seslendirilmesine denir. Diğer bir anlamda kesik kesik de diyebiliriz. Staccato, notanın altına ya da üstüne bir nokta ile yazılarak gösterilir. Temel Nota Bilgisi #3
- Tril (it. trillo, ing. trill): Asıl ses ile komşu sesin birbiri ardına oldukça hızlı ve uzunca süren seslendirilmesidir. Melodilerin enerjileridir ve bu yüzden vazgeçilmezler Esas notanın üzerine konulan tr sembolü ile gösterilirler. Süsleme notanın süresi kadar devam eder. Tril uzun süreler üzerine konulduğunda, sembolün yanına trilin uzayacağı süre kadar kırık çizgiler konulur.
Geçiş notaları (fr. notes de passage):
Süsleyici geçiş notaları melodiyi daha renkli ve parlak hale getirmek için müzik yazısında sıkça kullanılırlar. Genellikle basamak notaları (appoggiatura) ile karıştırılırlar. Ancak, basamak notaları vuruşla birlikte başlarlar. Süsleyici geçiş notaları ise vuruştan önce ( yani zayıf zamanda) icra edilirler ve süre değerliklerini kendinden önceki esas notadan alırlar.
Basamak Notaları:
Bir müzik eserinde enerji ve coşkunluğu arttırmak ve daha çok çekicilik sağlamak amacıyla kullanılırlar. Aynı zamanda kendilerinden sonra gelecek notaya armoni bakımından zemin hazırlarlar, bu yüzden melodi kadar armoniyi de zenginleştirirler.
Basamak notaları, genel olarak esas notanın geciktirilmesidir. Bu yüzden esas notanın pozisyonuna bağlı olarak, altında ya da üstünde bulunabilirler. Kendinden sonra gelen notaya bir bağ ile bağlanan basamak notaları, normal notalarla karıştırılmamak için küçük notalarla gösterilirler. Basamak notaları her zaman vuruşla birlikte başlarlar.
Ayrıca, kendi süre değerleri kadar süreyi bağlandıkları notadan alırlar. Aşağıdaki örneklerde basamak notalarının çeşitli uygulamaları görülmektedir.
- Sıradan, normal notalarda:
- Noktalı notalarda: Noktalı notadan önce gelen bir basamak notası, genel kural olarak bağlandığı notanın değerinin üçte ikisini alır.
- Bağlı notalarda: Basamak notası birbirine bağ ile bağlanmış iki notadan önce geldiğinde, ilk notanın süre değerinin tamamını alır.
Akorlarda: Basamak notası akorun sadece bir notasından önce bulunduğunda, akorun diğer notaları etkilenmezler
Kısa basamak notası(Çarpma):
Üstü bir çizgi ile çizilmiş küçük bir notadan oluşan melodi süsleme türüdür. Müzik yazısında basamak notaları gibi gösterilirler ve onlarla aynı fonksiyonları taşırlar. Ancak, onlara göre çok çabuk ve güçlü icra edilirler. Kısa basamak notasının teorik olarak belirli bir süresi yoktur. Esas notanın duyulmasından önce mümkün olduğu kadar çabuk çalınmalıdır. Hatta iki notayı neredeyse eş zamanlı çalıp, hemen kısa basamak notasını bırakmalı, esas notayı duyurmalıdır. Kısa basamak notası bu şekilde çok çabuk, çarpıp kaçar gibi çalınmasından dolayı müzik çevrelerinde “çarpma” ismiyle de bilinir.
Kısa basamak notaları, bazen basamak notalarından farklı olarak, esas notaya ikiliden daha büyük bir mesafeden gelebilirler. Bu durumda icraları şöyledir:
Kısa basamak notaları bazen birden fazla nota içerebilirler. Bu durumda icraları aşağıdaki gibidir
Bütün basamak notalarında genel kural, notaların küçük ve saplarının ana notaya ters gelecek şekilde yazılmasıdır
Mordan (it. mordente, ing. mordent):
Müzik yazısında sık kullanılan melodi süslemelerindendir. Esas notayı vurgulamak ve onun müzikal önemini arttırmak için, kendisi ile komşusu arasında kısa gidiş-geliştir. Kök olarak fransızca “mordre” (ısırmak, kapmak) fiilinden gelmektedir. Üst mordan ve alt mordan olmak üzere iki çeşittir.
- Üst mordan: Üstüne mordan işaretinin konulduğu nota ve üst komşu notası çok çabuk bir şekilde icra edilir. Üst komşu nota, herhangi bir değiştirici işaret almış ise gerekli işaret (diyez, bemol, naturel) mordan sembolünün üzerine konulur.
Grup notaları (it. gruppetto, ing. turn):
Vokal ve enstrümantal müzikte kullanılan bir süsleme çeşididir. Grup notaları, esas notanın etrafında dolanan yaklaşık dört ya da beş notadan oluşan bir figürü içerir. Sembol çoğunlukla bir notanın üzerinde gösterildiği gibi, bazen de iki nota arasında bulunabilir. Bu durumda genel olarak aşağıdaki figürler icra edilir.
Grup’un alt ya da üst notasının pesleştirilmesi ya da tizleştirilmesi gerektiğinde, gerekli işaret (diyez, bemol, naturel) grup işaretinin altına ya da üstüne konulur.
Grup notalarının oldukça çabuk bir şekilde icra edilmesi genel prensip olarak kabul edilmektedir. Ancak eserin temposu ve icracının zevkinin de bu dört ya da beş notadan oluşan figürlerin seçiminde, önemli bir etken olduğu bilinmektedir. Yukarıdaki ilk örnek eğer yavaş bir tempoda bulunuyorsa şu şekilde icra edilebilir:
Aynı örnek çok çabuk bir tempoda bulunduğunda, aşağıdaki şekilde icra edilebilir (burada süre çok kısıtlı olduğundan başka şekillerdeki figürlerin icrasına imkan bulunmayabilir).
Grup notaları bazen, esas notanın altındaki notadan başlayan figür hareketleri şeklindeicra edilebilirler. Bu şekildeki icra bazı kaynaklarda çevrilmiş grup notaları (inverted gruppetto) olarak adlandırılır ve farklı sembollerle gösterilirler.
Grup notalarının icrası konusunda, incelenen birçok kitapta verilen, birbirinden farklı örneklerin sayısı oldukça fazladır. Bu konuda iki kitap dahi tamamen birbirine uymamaktadır. Yukarıda anlatılan örnekler, çoğunluk tarafından kabul edilmiş belli başlı genel prensiplerdir (Kennedy, 1996:308).
İncelenen kaynaklardaki örneklerden bir sonuç çıkarmak gerekirse; genel olarak çıkıcı seyirdeki melodilerde bulunan grup işaretinin, icrasının esas notanın bir üstünden başlayan bir figür hareketine, inici seyirdeki melodilerde ise esas notanın bir altından başlayan bir figür hareketine dönüştüğü belirlenmiştir.
Sitemizde Nota ve Türkü Sözü Aramak İçin Tıklayınız.